Εδώ 71ος παράλληλος

Από τον αρκτικό κύκλο στα βορειότερα ακρωτήρια της Ευρώπης και μέχρι τα σύνορα Νορβηγίας – Ρωσίας . Ένα ταξίδι προς την πολική νύχτα μέσα από αμέτρητα φιορδ, παγωμένους δρόμους και χωριά που είναι πίσω από τον ήλιο το χειμώνα. Κυριολεκτικά.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Quattroruote, Δεκέμβριος 2020
κείμενο & φωτογραφίες: Άκης Τεμπερίδης 

Η ζωή αλλάζει με δραματικούς ρυθμούς στην αρκτική ζώνη. Εδώ στο Lakselv, στον 70^ό παράλληλο, η ανατολή του ήλιου σήμερα – 19 Νοεμβρίου – είναι στις 9:43 π.μ. και η δύση στις 12:26 μ.μ. Κάθε 24ωρο χάνουμε τουλάχιστον 10 λεπτά ημέρας και ακόμη απομένει ένας μήνας μέχρι το χειμερινό ηλιοστάσιο, όταν το βόρειο ημισφαίριο θα αρχίσει να στρέφεται και πάλι προς τον ήλιο και οι μέρες θα μεγαλώνουν.

Εδώ που είμαστε, ο ήλιος δεν ξεμυτίζει καν από τον ορίζοντα μετά τις 20 Νοεμβρίου και για δύο μήνες μόνο η διάθλαση του φωτός του από το νότο κάνει κάπως τη νύχτα μέρα. Έχουμε ήδη μπει στην πολική νύχτα δηλαδή και είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τον πιο σκοτεινό και κρύο χειμώνα της ζωής μας. Και τον πιο αξιομνημόνευτο, πιστεύω.

Την εποχή που δισεκατομμύρια άνθρωποι ξαναβρίσκονται σε lockdown, εκατομμύρια μπαινοβγαίνουν στα νοσοκομεία και χιλιάδες – δυστυχώς – χάνουν τη ζωή τους από αυτήν την ύπουλη ασθένεια, το να εξερευνούμε το βορειότερο άκρο της Ευρώπης είναι ένα τεράστιο προνόμιο, το οποίο εκτιμούμε κάθε ώρα που περνά. Πιστεύω ότι όταν αφήσουμε πίσω μας την πανδημία, όσοι παραμείνουμε υγιείς, θα αναπολούμε μετά από χρόνια αυτήν την περίοδο με ανάμικτα συναισθήματα.

Προσωπικά, δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το ταξίδι υπό το μηδέν και πέραν του 71^ου παράλληλου, με την οικογένειά μου σε ένα αυτοκινούμενο που μας χαρίζει διαφορετική θέα κάθε μέρα, το οποίο είναι σπίτι, γραφείο και τάξη σχολείου για το παιδί μας. Η ζωή μας όλη σε τέσσερις τροχούς δηλαδή.

 Ζωή υπό το μηδέν

Τέλη Σεπτεμβρίου είμασταν ακόμη στα νότια της Φινλανδίας με δροσερό καιρό που μας επέτρεπε να περνάμε κάποιες νύχτες έξω με φωτιά αναμμένη δίπλα σε μια λίμνη. Λίγο μετά τα μέσα Οκτωβρίου όλα άλλαξαν όταν ήρθε το πρώτο χιόνι στη Λαπωνία.

Εμείς είμασταν στο χωριό Hetta, στην πιο κρύα περιοχή της Φινλανδίας και όταν ξυπνήσαμε το πρωί, βρήκαμε το «πιλοτήριο» του Iveco με τους υδρατμούς παγωμένους. Οι πόρτες δεν άνοιγαν, οι σωληνώσεις κουζίνας και WC είχαν παγώσει, η μπαταρία δυσκολεύτηκε προς στιγμήν να θέσει σε λειτουργία τον κινητήρα και ο καυστήρας θέρμανσης άρχισε να δουλεύει υπερωρίες.

Χαμηλώσαμε πιέσεις στα παμπάλαια Michelin XZL και όταν βγήκαμε στο δρόμο αισθανθήκαμε σα να πηγαίναμε για σκι με ψιλοτάκουνα. Για 80 χιλιόμετρα διαδρομής χρειαστήκαμε τέσσερις ώρες καθώς κινούμασταν με 25-35 χλμ./ώρα σε πάγο που έμοιαζε με κρύσταλλο. Οι τροχοί του Iveco σπίναραν κατά τόπους με 5^η και μπλόκαραν με το παραμικρό χωρίς ABS. Σε σημεία όπου ο δρόμος είχε κλίση προς το εσωτερικό της στροφής γλιστρούσε τόσο που νόμιζα ότι το Iveco θα πλαγιολισθήσει προς το χαντάκι ανεξέλεγκτα. Θα συνέβαινε και αυτό μια φορά λίγο αργότερα.

Στο μεταξύ, δέκα ημέρες πριν είχαμε ξεμείνει από υγραέριο και επιβιώναμε με ωμοφαγία – σαλάτες και ψωμοτύρι δηλαδή. Έπρεπε να φτάσουμε πάση θυσία στην Alta, όπου ελπίζαμε να μας γεμίσουν τη μικρή φιάλη που είχαμε αγοράσει από τη Λιθουανία. Τα συγκεκριμένα σύνορα Φινλανδίας – Νορβηγίας ήταν σε υψόμετρο 400 μέτρων και επικρατούσε παγωνιά παρότι ήταν ακόμη Οκτώβριος. Να σημειώσω εδώ ότι σε τέτοια γεωγραφικά πλάτη η θερμοκρασία περιβάλλοντος και η χιονόπτωση μεταβάλλονται δραματικά με την παραμικρή αλλαγή του υψόμετρου ή του προσανατολισμού μίας πλαγιάς.

Περνώντας χωρίς έλεγχο από τον συνοριακό σταθμό δεχτήκαμε ένα SMS στα αγγλικά: «καλώς ήλθατε στη Νορβηγία. Μπορεί να υποχρεωθείτε από το νόμο να μείνετε σε καραντίνα 10 ημερών.

Δείτε όλους τους κανονισμούς καραντίνας και πώς να κάνετε τεστ στο www.helsenorge.no». Δε γνωρίζαμε αν αυτό πράγματι ίσχυε για όσους έρχονταν από τη Φινλανδία αλλά μας το επιβεβαίωσε ευγενέστατος νεαρός αστυνομικός που μας σταμάτησε στο πρώτο χωριό, το Kautokeino. Η καραντίνα είχε επιβληθεί μόλις δύο μέρες πριν για όσους έμπαιναν στη Νορβηγία από «κόκκινη» χώρα στην εξάπλωση του Covid-19 και η Φινλανδία ήταν πλέον μία από αυτές. Δεδομένου ότι είχαμε αυτόνομο κάμπερ με τουαλέτα και μπάνιο δεν μας υποχρέωσαν να κλειστούμε σε κάποιο ξενοδοχείο, έπρεπε όμως να παραμείνουμε απομονωμένοι και να μη συχνάζουμε σε μέρη με κόσμο. Και το σεβαστήκαμε αυτό.

Φτάσαμε στην Alta, όπου αγοράσαμε αναγκαστικά άλλη μία φιάλη υγραερίου (πραγματικός κυκεώνας τα αμέτρητα συστήματα LPG στην Ευρώπη) και αφού δε βρήκαμε πουθενά χειμερινά ελαστικά, κινήσαμε τη μεθεπόμενη για το βόρειο ακρωτήρι. 

Εδώ βόρειο ακρωτήρι

Μετά από μία διανυκτέρευση στον οικισμό Olderfjord και μία ακόμη εκπληκτική παράσταση από το βόρειο σέλας που κράτησε μέχρι τα ξημερώματα, πήραμε τον Ε69 που οδηγεί στο νησί Magerøya. Εκεί βρίσκεται το περίφημο Nordkapp, ο πιο εμβληματικός ίσως ταξιδιωτικός προορισμός σε όλη την Ευρώπη.

Ένας ονειρεμένος δρόμος που διασχίζει τη χερσόνησο με τη θάλασσα στα ανατολικά, περνά από μερικά τούνελ συνολικού μήκους 15 χιλιομέτρων, φτάνει στο Honningsvåg, από εκεί στο χωριό Skarsvag και σκαρφαλώνει στα τελευταία 13 χιλιόμετρα μέχρι το βόρειο ακρωτήρι, έναν βράχο σε ύψος 307 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Το τοπίο πραγματικά σου κόβει την ανάσα όταν φτάνεις εκεί, χώρια το δέος ότι βρίσκεσαι μόλις 2.000 χιλιόμετρα από τον βόρειο πόλο.

Οδηγώντας με απόλυτη προσοχή στον ύπουλο πάγο που είχε καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής, αναλογιζόμουν πόσες μοτοσικλέτες, αυτοκίνητα και ποδήλατα έρχονταν εδώ τους καλοκαιρινούς μήνες μέχρι να ξεσπάσει η πανδημία. Τη μέρα που φτάσαμε εμείς, βρήκαμε το North Cape με αφράτο χιόνι και έναν απειλητικά γκρίζο ουρανό που το έκανε να μοιάζει ακόμη πιο απόκοσμο.

Όπως μας είπε μάλιστα ο ελεγκτής στην είσοδο (πληρώνεις εισιτήριο και πάρκινγκ για να επισκεφτείς το ακρωτήρι) είμασταν μόλις το τέταρτο όχημα εκείνη τη μέρα που πέρασε την πύλη. «Σε κανονικές συνθήκες τον Οκτώβριο θα ήταν πάνω από εκατό», μας είπε. Το ίδιο βράδυ αναμενόταν μία φοβερή χιονοθύελλα από τα βορειοανατολικά, οπότε μας συμβούλεψαν να μην μείνουμε εκεί τη νύχτα γιατί θα βρισκόμασταν αποκλεισμένοι στο χιόνι το επόμενο πρωινό. Δεν πειράζει.

Βρισκόμασταν 4.500 χιλιόμετρα μακριά από τη Θεσσαλονίκη σύμφωνα με το Google Maps και το κοντέρ του Iveco είχε γράψει 7.300 χλμ. μέχρι να φτάσουμε εδώ, οπότε ο στόχος είχε επιτευχθεί. Μετά τις απαραίτητες φωτογραφίες, όταν νύχτωσε επιστρέψαμε στο ψαροχώρι Skarsvag, στο οποίο μείναμε ακινητοποιημένοι δύο μέρες λόγω βροχής και θυελλωδών ανέμων. Αισθάνθηκα τότε μεγάλο σεβασμό για τους ανθρώπους που γεννιούνται, μεγαλώνουν και βιοπορίζονται σε τόσο απομακρυσμένα μέρη.  

Να σημειώσω εδώ ότι το Nordkapp είναι το βορειότερο σημείο που μπορείς να φτάσεις με όχημα στην Ευρώπη. Ο δρόμος που οδηγεί εκεί διανοίχθηκε το 1956 και μέχρι τότε το προσέγγιζαν μόνο από τη θάλασσα. Στο νησί Magerøya υπάρχει ένα ακόμη πιο βόρειο ακρωτήρι (κατά 1.450 μ.), το οποίο όμως δεν έχει πρόσβαση για οχήματα.

To βορειότερο άκρο της ευρωπαϊκής ηπείρου είναι το νησί Rossøya στο αρχιπέλαγος Svalbard  – πολύ πιο βόρεια, στον 81ο παράλληλο –  ενώ το βορειότερο σημείο της ηπειρωτικής Ευρώπης είναι το ακρωτήριο Nordkinn, 70 χιλιόμετρα πιο δυτικά, δεδομένου ότι το Nordkapp βρίσκεται σε νησί. Άρα, δεν μπορούσαμε να μην πάμε κι εκεί…

Lockdown και καλή συνέχεια

Επιστρέφοντας από το Nordkapp φτάσαμε στο Lakselv και το ίδιο βράδυ χιόνισε δυνατά. Όταν την επόμενη κινήσαμε να φύγουμε, στην πρώτη ανηφόρα που συναντήσαμε είχε τόσο πάγο που το Iveco άρχισε να γλιστρά προς το χαντάκι. Ανεξέλεγκτα και με μηδενική ταχύτητα.

Σταμάτησα για να αφαιρέσω αέρα από τα ελαστικά και να τα επαλείψω με ένα ειδικό κολλητικό σπρέι που είχαμε αγοράσει και τότε εμφανίστηκε ένα περιπολικό της αστυνομίας. Ευγενέστατοι και χαμογελαστοί, μας ρώτησαν από πού ερχόμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε και κατευθείαν παρατήρησαν τα ελαστικά. Δεν είδαν ένδειξη M+S και μας ζήτησαν να τους ακολουθήσουμε στο πρατήριο καυσίμων της πόλης. Εκεί μας είπαν: «δεν σας κόβουμε κλήση, όμως δεν μπορείτε να κινήσετε το όχημά σας, καθώς σας έχουμε περάσει στο ψηφιακό μας σύστημα. Πρέπει να φορέσετε χειμερινά ελαστικά πριν συνεχίσετε το ταξίδι σας».

Κάπου εκεί πάγωσε το αίμα μας γνωρίζοντας ότι δε θα βρίσκαμε ελαστικά. Όταν το είπα αυτό στον αστυνομικό, η απάντηση ήταν με σοβαρό ύφος: «τότε θα πρέπει να αφήσετε εδώ το όχημά σας μέχρι τον Μάιο». Ουπς.  

Όπως μπορείτε να διαβάσετε στις επόμενες σελίδες, το ταξίδι μας δεν τερματίστηκε στο Lakselv. Νιώσαμε μάλιστα τυχεροί που η αστυνομία μας σταμάτησε εκεί – κάτι που δεν θα γινόταν αν αποφάσιζα να ανεβώ την περίφημη ανηφόρα – και δε συνεχίσαμε να οδηγούμε ένα επικίνδυνο – και παράνομο – σε χειμερινές συνθήκες Iveco, παίζοντας κρυφτούλι με την τοπική αστυνομία.

Με το Iveco να πατάει πλέον με σιγουριά στον πάγο, είπαμε να φτάσουμε μέχρι το Kirkenes, στο ανατολικό άκρο της Νορβηγίας, στα σύνορα με τη Ρωσία. Αυτή η διαδρομή μπορεί να πρόσθεσε πάνω από 1.000 χιλιόμετρα στην προγραμματισμένη μας, όμως άξιζε τον κόπο, όπως μπορείτε να δείτε στις φωτογραφίες του άρθρου.

Στο Kirkenes εντυπωσιαστήκαμε με το βιοτικό επίπεδο μιας πόλης που είχε ισοπεδωθεί από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Στα σύνορα με τη Ρωσία – τα οποία οι ντόπιοι εκατέρωθεν διασχίζουν εύκολα για εμπορικούς σκοπούς – αισθανθήκαμε για άλλη μια φορά πόσα ανυπέρβλητα εμπόδια έχει υψώσει η πανδημία σε όλον τον κόσμο.

Αν είχαμε φτάσει πέρυσι εδώ, θα είχαμε φροντίσει να προμηθευτούμε με ρωσικές βίζες ώστε να διασχίσουμε την τεράστια χώρα, να φτάσουμε στο Καζακστάν και από εκεί στη Μογγολία. Αυτό είναι κάτι που απλά δεν μπορείς να αγοράσεις όσα χρήματα ή μέσα κι αν διαθέτεις μέχρι να προκύψει κάποιο εμβόλιο για την Covid-19 και επιστρέψει ο κόσμος σε αυτό που λέμε κανονικότητα.

Στα σύνορα της Ρωσίας μάλιστα είχαμε άλλη μία συνάντηση με την αστυνομία, καθώς τα μέτρα έσφιγγαν και στη Νορβηγία εκείνες τις μέρες. «Υπάρχει περίπτωση να απελαθείτε λόγω Covid-19», μας είπε ο πρώτος αστυνομικός που μας σταμάτησε. Η κοπέλα όμως που είδε τα χαρτιά μας, αφού πείστηκε ότι βρισκόμασταν ήδη τρεις εβδομάδες στη χώρα, μας ζήτησε να προσέχουμε και μας ευχήθηκε καλό ταξίδι.

Έτσι, από το ανατολικό άκρο της Νορβηγίας πήραμε το δρόμο προς τα πίσω και τελικά κάναμε μία ακόμη παράκαμψη προς τη χερσόνησο Nordkinn, τα χωριά Mehamn και Gamvik, ώστε να περάσουμε μία ακόμη αξέχαστη νύχτα – με παρέα πάντα το βόρειο σέλας – στον βορειότερο ηπειρωτικό φάρο του κόσμου, τον Slettnes Fyr. Έτσι, μετά από ένα μήνα στη Νορβηγία επιστρέψαμε στην Alta, την πρώτη πόλη που μας είχε υποδεχτεί στη χώρα.  

Με δεδομένο το απαγορευτικό που έχει επιβληθεί σε όλες σχεδόν τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης, έχουμε αναθεωρήσει το πρόγραμμά μας και είμαστε πλέον σίγουροι ότι θα περάσουμε όλο το χειμώνα στη Σκανδιναβία, οδηγώντας αργά και εξερευνητικά προς τα νότια. Οπότε, περισσότερα για τον υπέροχο βορρά της γηραιάς ηπείρου, στο επόμενο τεύχος._