H πανδημία του Covid-19 χτύπησε, αυτόν το μήνα και το εγχείρημά μας, μια και όλα τα σύνορα προς την κεντρική Ασία – και όχι μόνο – έκλεισαν μέχρι νεωτέρας. Μπλοκαρισμένοι στην Τουρκία, εξακολουθούμε να ζούμε σα νομάδες πάνω σε τέσσερις τροχούς. Σε προληπτική καραντίνα πλέον.
κείμενο: Άκης Τεμπερίδης
φωτογραφίες: Α.Τ., Βούλα Νέτου
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 14ης Μαρτίου, σε ένα χωριό πάνω στις Ποντιακές Άλπεις, διαβάζω στο κινητό την είδηση του τουρκικού πρακτορείου Anadolu: «Λόγω της εξάπλωσης του Covid-19, τα σύνορα Τουρκίας – Γεωργίας στη Σαρπ θα κλείσουν την Κυριακή 15/3 μετά τις 5 μ.μ.». Συναγερμός!
Το επόμενο πρωί σηκωνόμαστε νωρίς και ξεκινάμε με το παιδί ακόμη να κοιμάται. Τα σύνορα είναι 280 χλμ. μακριά, πάνω στη Μαύρη Θάλασσα, δηλαδή 5-6 ώρες με το Iveco. Στο δρόμο, το πρώτο κακό σημάδι: ουρές χιλιομέτρων από νταλίκες με προορισμό τη Γεωργία.
Φτάνουμε εγκαίρως στο συνοριακό σταθμό και τα νέα δεν είναι καλά: «δεν μπορείτε να περάσετε», μας λένε οι καλοπροαίρετοι Τούρκοι τελωνειακοί. «Είμαστε υποχρεωμένοι να μην σας επιτρέψουμε την έξοδο».
Το παλεύουμε ευγενικά («αφήστε μας κι ας μας γυρίσουν πίσω»), τους τονίζουμε ότι η τρίμηνη παραμονή μας στην Τουρκία λήγει σε μερικές μέρες αλλά δεν πτοούνται. Τα σύνορα είναι κλειστά: «πηγαίνετε στο ξενοδοχείο σας και περιμένετε ή, καλύτερα, επιστρέψτε στη χώρα σας».
Την επόμενη μέρα αποφασίζουμε να δοκιμάσουμε την τύχη μας σε άλλο τελωνειακό σταθμό. Μάλιστα, ζητάμε από Τούρκο φίλο στην Κωνσταντινούπολη να τηλεφωνήσει εκεί να είμαστε σίγουροι ότι παραμένει ανοιχτός: η απάντηση είναι θετική. Τα σύνορα είναι ανοιχτά για όλους τους ταξιδιώτες με εξαίρεση τους Ιταλούς και δυο –τρεις άλλες εθνικότητες.
Μετά από 250 χιλιόμετρα από τη Μαύρη Θάλασσα προς το Αρνταχάν, περνώντας από δύο χιονισμένα διάσελα στα 2.500 μ. υψόμετρο, φτάνουμε στον απομακρυσμένο σταθμό του Τουρκγκιοζού. Πλησιάζοντας στο φυλάκιο, οι αστυνομικοί – με μάσκες όλοι – υψώνουν τα χέρια τους σε σχήμα σταυρού: «έχουν κλείσει τα σύνορα ακόμη και για Τούρκους υπηκόους. Μόνο Γεωργιανοί περνούν από σήμερα», μας εξηγεί με τη βοήθεια του google translate o αστυνομικός. Και τώρα;
Επανεκκίνηση για όλους
Νάμαστε λοιπόν σε αδιέξοδο: όλες οι γειτονικές χώρες έχουν κλείσει τα σύνορα με την Τουρκία, ακόμη και η Ελλάδα την επόμενη, αλλά σαν Έλληνες εμείς, μπορούμε τουλάχιστον να επιστρέψουμε. Μόνο που η επιστροφή είναι το τελευταίο που θέλουμε ενώ από την άλλη, η 90ήμερη άδεια παραμονής μας στην Τουρκία εξαντλείται.
Όταν διαβάζετε αυτές τις γραμμές, σε μία από τις δύο αυτές χώρες πρέπει να βρισκόμαστε. Στο μηδέν δηλαδή.
Βιώνουμε όλοι μας κάτι πρωτόγνωρο. Για άλλους, το να κλείνονται στο σπίτι για μέρες είναι βασανιστήριο. Για εμάς, δεν είναι θέμα αυτό στο Iveco, μια και σε 7 τ.μ. επιβιώνουμε έτσι κι αλλιώς εδώ και καιρό. Όμως κλειστά σύνορα; Αυτό κι αν είναι μαχαίρι στην καρδιά. Να έχεις ξεκινήσει για ένα τόσο μεγάλο ταξίδι με όλες τις προετοιμασίες που αυτό προϋποθέτει και να βρίσκεσαι σε έναν κόσμο κατακερματισμένο με τις μπάρες κατεβασμένες, είναι αδιανόητο. Αλλά τι λέμε τώρα; Αδιανόητο ήταν μέχρι τον προηγούμενο μήνα. Από το Μάρτιο είναι το πιο λογικό πράγμα. Και θεμιτό μάλιστα.
Προσέξτε πόσο άλλαξε το παγκόσμιο χωριό μας και η ζωή όλων μας μέσα σε λίγες μέρες. Σα να παρακολουθούμε ταινία καταστροφής του Χόλιγουντ με πρωταγωνιστές εμάς τους ίδιους. Ένας εφιάλτης από τον οποίο ελπίζουμε να ξυπνήσουμε και να λυτρωθούμε. Και αυτός ο εφιάλτης μπορεί να φέρει άλλα στην καθημερινότητά μας: ο διάσημος ιστορικός Γιούβαλ Νόα Χαράρι, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι ο Covid-19 έχει ανοίξει διάπλατα τις πόρτες για τη συνεχή παρακολούθηση των βιομετρικών μας χαρακτηριστικών και άλλων ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων στο μέλλον. Ακόμη και σε δημοκρατικά καθεστώτα.
Ιστορίες για τα εγγόνια μας
Από την άλλη, αυτή η πανδημία – πέρα από τεράστιο υγειονομικό, κοινωνικό και οικονομικό θέμα – είναι ένα ξύπνημα. Μας έβγαλε από το λήθαργο των καθημερινών μας προβλημάτων θέτοντάς μας ενώπιον μίας παγκόσμιας απειλής με άγνωστες συνέπειες. Μια πανδημία που δεν κοιτάζει πλούσιους ή φτωχούς, μαύρους ή άσπρους, δυτικούς ή ανατολικούς, Χριστιανούς, Βουδιστές ή Μουσουλμάνους.
Για εμάς, ο Covid-19 είναι ένα χειρόφρενο στο ταξίδι που έχουμε ξεκινήσει. Σιγά το πρόβλημα, θα πείτε. Για κάποιους «ξύπνιους» είναι business as usual. Για άλλους όμως είναι ήδη θάνατος και απώλεια. Για δισεκατομμύρια πλέον ανθρώπους, περιορισμός κατ’ οίκον και αφαίρεση ατομικών ελευθεριών. Για τους επιστήμονες, πρόκληση ζωής και ευκαιρία να μείνουν στην ιστορία. Για τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία και σε άλλους ζωτικούς τομείς, ρώσικη ρουλέτα σε καθημερινή βάση. Και όλους μας δηλητηριάζει – πέρα από τον ίδιο τον ιό – ο φόβος. Μας ενώνει ως συναίσθημα αλλά δεν είναι ο καλύτερος σύμβουλος.
Για εμάς ως επαγγελματίες ταξιδιώτες, ο φόβος δεν έχει εισχωρήσει ακόμη μέσα μας, τουλάχιστον όχι όσο σε ανθρώπους που ζουν μία συμβατική ζωή, σε συγκεκριμένη γεωγραφία και με δεδομένο κύκλο. Αυτό που μας σώζει είναι η έτσι κι αλλιώς αίσθηση του κινδύνου τριγύρω μας, ο πρότερος λιτός βίος αλλά και η πολυτέλεια να μεταφέρουμε το «σπίτι» μας, όπου πιστεύουμε ότι είναι πιο ασφαλές.
Αν οι πόλεις μαστίζονται από μια επιδημία, μπορούμε να απομονωθούμε σε ένα ορεινό χωριό ή σε μια παραλία, σε ένα ποτάμι ή σε ένα εθνικό πάρκο και να κινούμαστε μόνο για τρόφιμα και νερό. Με παροχή 220V και wi-fi μπορούμε να μείνουμε ακίνητοι για μήνες. Ή όσο μας επιτρέπει η άδεια παραμονής σε κάθε χώρα.
Ένας δραματικός μήνας
Με όλα αυτά που έχουν συμβεί τον τελευταίο μήνα, θα σας ενδιέφερε να διαβάσετε ένα οδοιπορικό 3.000 χιλιομέτρων από το Κας στα βάθη της Ανατολίας και από τον Πόντο μέχρι τα σύνορα με τη Γεωργία; Αμφιβάλλω. Ας αφηγηθούν την ιστορία οι φωτογραφίες του άρθρου.
Αυτό που δεν θα ξεχάσουμε επίσης είναι το πρωινό της 28ης Φεβρουαρίου: είχαμε κοιμηθεί σε μία φτωχογειτονιά με Σύρους πρόσφυγες στο κέντρο της Μαλακοπής (Derinkuyu), μίας πόλης στην Καππαδοκία που έχει γίνει διάσημη για τις υπόγειες στοές της. Από νωρίς το πρωί είδαμε αστυνομικούς να περιφέρονται στη γειτονιά και αναρωτηθήκαμε γιατί.
Ένας μαγαζάτορας που μιλούσε μάλιστα ιταλικά μας είπε τα μαντάτα: «χθες έγιναν μάχες στη Συρία με 30 δικούς μας νεκρούς και 1700 για τη Συρία». Παρένθεση: ο πρώτος αριθμός είναι τελικά τουλάχιστον πενήντα ενώ ο δεύτερος τουρκική προπαγάνδα.
Όταν φτάσαμε στο Κόραμα (Göreme), ο ιδιοκτήτης ενός κάμπινγκ μας είπε και το άλλο: «ο Ερντογάν άνοιξε τα σύνορα και θα γεμίσει πρόσφυγες η Ελλάδα. Δεν τον συμπάθησα ποτέ αλλά δεν γίνεται αλλιώς, έχουμε τέσσερα εκατομμύρια εδώ. Λυπάμαι για την Ελλάδα».
Προφανώς στην Ελλάδα ζήσατε αυτήν την κρίση πολύ πιο δραματικά απ’ ό,τι εμείς στην Τουρκία. Αυτό που γνωρίζαμε πριν γεμίσει ο Έβρος με πρόσφυγες και μετανάστες, ήταν ότι οι πρώτοι άνθρωποι που εξωθήθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση προέρχονταν από την Κωνσταντινούπολη και την Ανατολική Θράκη και όχι από την Ιντλίμπ, όπου είχαν ξεσπάσει οι μάχες.
Και είμασταν σίγουροι – όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια – ότι οι περισσότεροι δεν ήταν Σύροι, αλλά από άλλες χώρες της Μ. Ανατολής, της κεντρικής Ασίας και της Αφρικής. Ο λόγος; Οι Σύροι, κατά τα λεγόμενα εδώ, ζουν αξιοπρεπώς στην Τουρκία, καθώς είναι οι μόνοι που παίρνουν επιδόματα – από τα κονδύλια της Ε.Ε. δηλαδή – και έχουν προνομιακή αντιμετώπιση στην περίθαλψη και στην εύρεση εργασίας.
Αυτό που δεν γνωρίζαμε πιο πριν ήταν ότι πολλοί Τούρκοι είναι αρνητικοί με τους Σύρους πρόσφυγες που κατοικούν στη χώρα τους. Δεν ξέρουμε σε τι ποσοστό. Αντίθετα, στο διάστημα αυτό της τελευταίας ελληνοτουρκικής κρίσης, παρά τα αρνητικά δημοσιεύματα του Τουρκικού Τύπου, εμείς σαν Έλληνες ταξιδιώτες δεν είχαμε ποτέ περίεργη αντιμετώπιση στο ταξίδι μας από τους ντόπιους. «Οι δύο λαοί είμαστε αδέρφια»(αρκαντάς είναι η λέξη) ήταν η στάνταρ ατάκα όποτε ανέφερα ότι οι χώρες μας είναι σε σύγκρουση αυτές τις μέρες.
Αυτό μπορεί να φαντάζει περίεργο σε κάποιους στην Ελλάδα αλλά είναι δεδομένο για όποιον ταξιδεύει και συναναστρέφεται απλούς ανθρώπους. Αυτή είναι εξάλλου μία από τις πολλές ομορφιές του να ταξιδεύεις και αυτό έχει νόημα, ειδικά αυτές τις μέρες που κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ταξιδέψει, όπου κι αν ζει στον πλανήτη μας.
Έστω και κλεισμένοι όλοι μας στις χώρες, στις πόλεις και μέσα στα σπίτια μας, θα έχουμε πολλές ιστορίες να πούμε μεταξύ μας όταν περάσει αυτός ο αόρατος παγκόσμιος πόλεμος.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2020 στο τεύχος #23 του ελληνικού Quattroruote.
Info: www.theworldoffroad.com , @theworldoffroad