Heia Tromsø*!
Λίγα τα χιλιόμετρα αλλά αμέτρητες οι εικόνες, παρότι η πολική νύχτα έχει πέσει για τα καλά στη βόρεια Νορβηγία. Κι ένας έρωτας για ένα χωριό που έγινε πόλη χωρίς να χάσει ακόμη το χαρακτήρα του.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Quattroruote, Ιανουάριος 202
κείμενο & φωτογραφίες: Άκης Τεμπερίδης
Είμαστε δύο μήνες στη Νορβηγία και κάθε μέρα που περνά, όχι μόνο δεν έχουμε βαρεθεί, αλλά εξακολουθούμε να γουρλώνουμε τα μάτια από την ομορφιά του τοπίου. Μολονότι δεν έχουμε αρκετό φως μέσα στην πολική νύχτα και αυτό με κάνει ως φωτογράφο να ονειρεύομαι τον ήλιο του μεσονυχτίου.
Πώς να είναι άραγε τα μέρη αυτά στα μέσα Ιουνίου; Είναι μέσα Δεκεμβρίου, ο ήλιος δεν ανατέλλει εδώ και καιρό, κι όμως σε κάθε στροφή του δρόμου βγαίνει αυθόρμητα από μέσα μας ένα “wow!” παρά τα χιλιόμετρα που έχουμε γράψει σε συναρπαστικές διαδρομές προς τα βόρεια ακρωτήρια της χώρας τον προηγούμενο μήνα.
Η αλήθεια είναι ότι η διαδρομή από την Alta προς το Tromsø είναι πιο φωτογενής από εκείνη προς το Kirkenes, στο ανατολικό άκρο της Νορβηγίας. Ο εθνικός δρόμος Ε6 και στη συνέχεια ο Ε8, ακολουθεί το περίγραμμα αλλεπάλληλων fjord με ακατάληπτα ονόματα, γι’ αυτό και πότε οδηγείς προς τα νότια και πότε προς τα βόρεια ή προς τα ανατολικά, παρότι η γενικότερη κατεύθυνση είναι προς τα δυτικά.
Οι αντανακλάσεις των χιονισμένων ορεινών όγκων στη γαλήνια θάλασσα, η κρούστα πάγου και αλατιού που δημιουργείται στις υπήνεμες ακτές, το κατακίτρινο χρώμα του νερού κόντρα στο λυκόφως ή το βαθύ μπλε προς τα βόρεια και ανατολικά, σε κάνουν να νιώθεις ότι ταξιδεύεις σε μία εικονική πραγματικότητα. Η οποία περιλαμβάνει όλες τις αποχρώσεις του γκρι με συννεφιά.
Μπορεί το χειμερινό αυτό ταξίδι στην αρκτική ζώνη να μην αποτελεί πηγή έμπνευση για μυθιστόρημα, καθώς δε συναντάς ψυχή ώστε να αφηγηθείς ανθρώπινες ιστορίες, είναι όμως από μόνο του εικαστική τέχνη. Μία φυσική σύνθεση από θαυμάσιες φωτογραφίες, ακόμη και αυτές που δεν έβγαλες λόγω έλλειψης ηλιακού φωτός. Ένας τρισδιάστατος πίνακας ζωγραφικής σε κάθε χιλιόμετρο που κάνεις.
ΘΑ ΖΟΥΣΑΜΕ ΕΔΩ;
Όταν φτάσαμε σούρουπο στο Tromsø – ζήτημα να ήταν 1:30 μ.μ. – και περάσαμε τη γέφυρα που οδηγεί στο νησί, κάναμε σαν Αμερικανάκια που βρέθηκαν ξαφνικά από τα βάθη της Οκλαχόμα στην καρδιά του Παρισιού. Είναι εντυπωσιακή η πόλη, έτσι όπως λαμπυρίζουν τα φώτα της μέσα στο ανάγλυφο τοπίο, όμως θεωρώ υπερβολικό τον χαρακτηρισμό «Παρίσι του βορρά» που της αποδόθηκε – άγνωστο από ποιον – μέσα στο 19ο αιώνα.
Μα είναι νησί το Tromsø; Και ναι και όχι. Η βορειότερη πόλη στην κόσμο με πληθυσμό τουλάχιστον 50.000 κατοίκων – φανταστείτε κάτι μεταξύ Ιωαννίνων και Βόλου σε μέγεθος – είναι χτισμένη σε ένα μακρόστενο νησί οκτώ χιλιομέτρων επί τρία, το οποίο βρίσκεται στο θαλάσσιο στενό Tromsøysundet.
Ανατολικά συνδέεται με την ηπειρωτική Νορβηγία και δυτικά με το νησί Kvaløya, το πέμπτο μεγαλύτερο της ηπειρωτικής Νορβηγίας. Φανταστείτε το Tromsø σαν μία αρκτική μικρογραφία της Νέας Υόρκης με το Μανχάταν σε πρώτο ρόλο – νησί είναι κι εκείνο. Οι μισοί από τους 80.000 κατοίκους του ζουν στο νησί Tromsøya και οι άλλοι μισοί στις εκατέρωθεν ακτές του θαλάσσιου στενού, το οποίο προς τα νότια εξελίσσεται σε fjord μήκους 60 χιλιομέτρων με το όνομα Balsfjordern.
Οι καθημερινές μετακινήσεις γίνονται μέσα από γέφυρες που ενώνουν το νησί με τις εκατέρωθεν ακτές και ενός δικτύου από τούνελ στο υπέδαφός του.
Στην περιοχή έχουν βρεθεί ίχνη ανθρώπινης ζωής από τη νεολιθική περίοδο. Όσο δύσκολο είναι να κατανοήσεις την άνθιση μίας τόσο απομακρυσμένης πόλης -350 χιλιόμετρα βόρεια του Αρκτικού Κύκλου συγκεκριμένα – τόσο απίθανη φαντάζει η αποίκισή της από ανθρώπους πριν από 9-10.000 χρόνια.
Η εξήγηση δεν είναι άλλη από την κλιματική ιδιαιτερότητα της περιοχής. Οι μέσες θερμοκρασίες το χειμώνα είναι πιο ήπιες από άλλα μέρη στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος – 69°40′33″N συγκεκριμένα. Στο Tromsø, ο υδράργυρος σπάνια πέφτει κάτω από τους -40C τον Ιανουάριο και αυτό οφείλεται στο θερμό ρεύμα που φτάνει εδώ από τον κόλπο του Μεξικού και δεν επιτρέπει στα νερά της Νορβηγικής θάλασσας να παγώσουν.
Λένε ότι πρακτικά το Tromsø έχει αντίστοιχες θερμοκρασίες με το Oslo που βρίσκεται στον 59ο παράλληλο. Το ήπιο – αναλογικά πάντα – υποαρκτικό κλίμα και η ομορφιά του τοπίου σε συνδυασμό με το φαντασμαγορικό θέαμα που επιφυλάσσει το βόρειο σέλας το χειμώνα και την αστείρευτη ενέργεια από τον ήλιο του μεσονυχτίου το καλοκαίρι, εξηγούν και την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.
Όμως δεν είναι μόνο ο τουρισμός που μετέτρεψε ένα ψαροχώρι του 19ου αιώνα σε ακμάζουσα πόλη του 21ου. Το Tromsø παραμένει και σήμερα το μεγαλύτερο λιμάνι αλιείας της Νορβηγίας ενώ η ανάπτυξή του είναι ευρύτερη.
Διαθέτοντας το βορειότερο πανεπιστήμιο του κόσμου, έχει εξελιχθεί σε επιστημονικό και ερευνητικό κόμβο παγκόσμιας εμβέλειας, κυρίως στον τομέα της κλιματικής αλλαγής. Στην πόλη που υπήρξε βάση εξερευνητικών αποστολών προς το βόρειο πόλο από τον 19ο αιώνα – όπως της μοιραίας αποστολής που κόστισε τη ζωή στον περίφημο Νορβηγό Roald Amundsen – εργάζονται σήμερα τα μεγαλύτερα μυαλά του κόσμου στις έρευνες για τη διάσωση του πλανήτη από την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας.
Οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης είναι ορατές πλέον στους παγετώνες της Νορβηγίας αλλά και στις συνήθειες των θαλάσσιων θηλαστικών. Οι εμφανίσεις φαλαινών και Όρκα – μία ατραξιόν εδώ και χρόνια στα στενά του Tromso – γίνονται όλο και πιο σπάνιες, καθώς με την άνοδο της θερμοκρασίας, προτιμούν λίγο πιο βόρεια νερά.
Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι σε μία τόσο μικρή πόλη ζουν άνθρωποι από 140 διαφορετικές χώρες. Σ’ αυτό ίσως οφείλεται και η γοητεία που εκπέμπει. Όσο απομακρυσμένο είναι γεωγραφικά, τόσο κοσμοπολίτικο είναι το Tromsø, παρότι το κέντρο του έχει διαστάσεις χωριού παρά πόλης.
Από το ενυδρείο Polaria και το μεταπολεμικό «φωκαιοθηρικό» MS Poljsterna που βρίσκεται σε κοινή θέα μέσα σε μια γυάλινη κατασκευή, μπορείς να περπατήσεις όλο το κέντρο σε λιγότερο από μία ώρα. Εκεί θα βρεις μία συμπαθητική αγορά – παρότι έχει δεχτεί επίθεση από το mall του αεροδρομίου στη δυτική πλευρά του νησιού – με αρκετά καταστήματα λιανικής, café, bar και εστιατόρια για όλα τα βαλάντια, ακόμη και με αστέρια Michelin.
Παρότι η πόλη δεν είναι προσιτός τουριστικός προορισμός (δύσκολα βρίσκεις δωμάτιο με λιγότερα από 100 ευρώ), οι αφίξεις επισκεπτών πενταπλασιάστηκαν την προηγούμενη δεκαετία ξεπερνώντας τις διακόσιες χιλιάδες το χρόνο. Εμείς είχαμε την τύχη να τη γνωρίσουμε χωρίς Γερμανούς, Αμερικανούς ή Κινέζους τουρίστες, με λιγοστούς ντόπιους και φοιτητές να περιδιαβαίνουν τους κεντρικούς δρόμους. Και αναρωτήθηκα, όπως κάνω όπου κι αν βρίσκομαι, αν θα ζούσα μια μέρα εδώ.
Η απάντηση είναι ναι. Ίσως όχι για πάντα – καθώς δεν μπορώ να σκεφτώ ακόμη μέρος στον κόσμο όπου θα ζούσα «για πάντα» – αλλά για ένα ή δύο χρόνια σίγουρα. Δίχως άλλο, θα ήθελα να ταξιδέψω σε αυτή τη γεωγραφία την άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν ο ήλιος δε δύει για δυο μήνες.
Σκέφτομαι δε ότι αυτό το άρθρο θα είχε εντελώς διαφορετική φωτογραφία και αφήγημα αν γραφόταν τότε, όμως και η επιβίωση σε ένα αυτοκινούμενο μέσα στον αρκτικό χειμώνα είναι εμπειρία ζωής για τους τρεις μας. Βιώνουμε κι εμείς ένα καθημερινό lockdown, όχι λόγω των μέτρων που εφαρμόζει η νορβηγική κυβέρνηση – η οποία συστήνει απλά στους πολίτες της να αποφεύγουν το συγχρωτισμό και να φορούν μάσκα – αλλά λόγω της πολικής νύχτας.
Ζούμε δηλαδή τον πιο σκοτεινό και κρύο χειμώνα της ζωής μας αλλά αισθανόμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό._
